TEKNİK REDAKTÖR VE TEKNOLOJİ ORTAMI: ÖNEMLİ ARAÇLAR, ARAÇLARIN ÖNEMİ

Marie-Louise Flacke, Redaktör, INTECOM Başkan Yardımcısı

Redaktörün Emeği

"Redaktör" terimi altında sadece ismi aynı olan birkaç meslek toplanır.  İş bulma siteleri; redaktör (sigorta acentelarında), yerel redaktör, tasarımcı-redaktör de denilen pazarlama redaktörü, hatta bazen de "teknik redaktör" gibi çeşitli pozisyonlarda işler sunmaktadır. “Teknik redaktör" ROME'da (Répertoire Opérationel des Métiers et Emplois) 52315 numarada yer almaktadır. Teknik dosyaların redaktörü olarak bilinmektedir: “Müşteri ya da üretici tarafından ürünü açıklayan teknik verileri, planları, inceleme ve bileşim listelerini analiz eder. Bu ürünü oluşturan malzemeleri, araç-gereçleri, yapılış yöntemlerini ve aralarındaki etkileşimlerini açıklar ve onların çalışma prensiplerini detaylıca iletir. Kurulum, bakım, işletime geçirme aşamalarında redaktör (ANPE) teknik özelliklerini kaydedip faydalı önerilerde bulunur. Bu durum nettir: Mesleğin sadece bir yüzünü -redaktörün bürodaki teknik incelemeleri- bu çok az bir kısmını kapsar.21.yüzyılda, teknik redaktör artık teknik belgeler oluşturabilen "teknik iltişimci" ya da "profesyonel redaktör" olma yolundadır. Bu da şu anlama gelmektedir; redaktör kullanıcı rehberlerinin, kullanım kılavuzlarının, bakım rehberlerinin, test planlarının, eğitim materyallerinin hazırlanmasından ve yöntemlerin geliştirilmesi, pazarlama iletişimi ve bilimsel iletişimden de sorumlu olan kişidir.

İlk Redaktör

Ayrıca , redaktörün 52315 numaraya kaydolmasıyla meslek ortaya çıkmamıştır. 20. yüzyılın başında silah kullanımlarıyla ilgili belgeleri kaydeden  askerler de bu mesleğin ilk temsilcileri değildir.  Drachman'a göre, çağımızın birinci yüzyılından itibaren ilk teknik redaktör İskenderiyeli Heron'dur. Drahman, Heron’un Yunanlıların teknoloji alanındaki tüm bilgilerini, bunlara kendi icatlarını da ekleyerek, birkaç eserde topladığını söylemiştir. Sonuç olarak, mükemmel bir biçimde yazılmış ve basımlarla resimlendirilmiş yaklaşık 100 adet makinenin bulunduğu bir katalogdur. 

İlk Araçlar

PAO, DAO, ya da CDA04 olmadan Heron, nasıl böyle bir görevi gerçekleştirdi? Çağımızın ilk yüzyılında kullanılan  araçların sadece parşömen ya da kilden, taştan veya tahtadan tabletlerken, çağdaşlarının teknik bilgilerini anlayabileceği bir biçimde günümüze ulaştırmayı nasıl başarmıştır? 20.yüzyılda redaktör teknoloji devrimiyle birlikte kağıt-mürekkep kalemden ilk başta mekanik sonra da elektronik klavyeye, en sonunda da bilgisayara geldi. Günümüzde bilgisayar, redaktörün gündelik yaşamını kaplamaktadır ve hatta redaktörü arka plana atmaktadır: artık iş ilanlarında: "bilgisayar kullanmayı bilen" yerine "çok iyi Word dokümanı kullanmayı bilen" ya da "FraMaker 6.0 ve Visio bilen", "Flash ve AuthorIt’den iyi anlayan" gibi şeyler bulunmaktadır.

Güncel araçlar

Burada soru; teknik redaktörün işini  başarıyla yerine getirebilmesi için kil tabletler ve mürekkepli kalem yeterli oluyor mu, asıl soru bu. Kesin bir cevap bulunmamaktadır. Günümüzdeki ürünlerin çokluğu, redaktörün sağlıklı karar verememesine neden olabilir. Piyasanın sunduğu sayısız aracın arasından doğru seçim nasıl yapılır?Oluşturulan  belgenin basılmış doküman mı yoksa elektronik doküman mı olacağı, seçim yapılmasında yardımcı olabilir.

Basılı dokümanlar için Araçlar

Elektronik Belge için AraçlarBasılı bir doküman  için redaktör metin işlemlerini, masaüstü yayıncılığı, grafik tasarımını, tablo tasarımını ve endeksleme araçlarını kullanır. Metin işleme konusunda MS® Word çok iyidir ve internetten serbestçe erişilip indirilebilen bir yazılım olan OpenOffice'in ofis paketini aratmamaktadır. Neredeyse bütün dünyada kullanılan MS® Word, büyük projeler için ideal bir araç değildir. Kullanımı ve güvenirliği 100 sayfanın üzerinde sorun çıkarmaktadır: “Word, bir kelime işleme programıdır, FrameMaker ise masaüstü yayıncılık sistemidir. Word, sekreterlerin ve mühendislerin evraklarını ve bildirilerini yazmaları için uygundur, ama kitap yazmak istiyorsanız FrameMaker kullanın”. Adobe® FrameMaker® , dokümantasyon hizmetlerine iyi yerleştirilmiş bir yayın aracıdır. Kapsamlı bir donanıma sahiptir, büyük boyutlu belgelerle çalışılabilmektedir  ve ekleme-çıkartma gibi değişiklikleri kolayca uygulamaktadır. Ayrıca, belgeleme desteklerindeki gelişmeleri takip etmektedir ve HTML, XML formatlarıyla ya da çevrimiçi yardımlarıyla birçok yenilik önermektedir.Diğer masaüstü yayıncılık araçları redaktörün ihtiyaçlarına uyum sağlaması için yapılacak değişikliklere izin verir. Mesela  Adobe InDesign ve DocBook. Yakın zamanda piyasaya çıkan Adobe InDesign, bir belgenin içerisindeki farklı uzantılı birçok görüntünün kolayca uyum sağlamasını sağlıyor. Photoshop’la uyumluluk gösterdiğinden, pazarlamada iyi sonuç vermektedir. Adobe GoLive sürümü, bir belgeyi HTML formatına dönüştürür. SGML/XML uzantılı DocBook, birçok baskı formatlarını desteklemektedir ve bilimsel metinler için çok uygun bir araçtır.Ayrıca, DocBook’un internetten ücretsiz bir şekilde edinilebilir, bu da revanşta olmasını sağlamıştır.  XML modeli 116 eleman, 546 özellik ve 29 gösterimden oluştuğu için DocBook için uzun bir eğitim gerekmektedir. Eğer redactor profesyonelse, çalışması sırasında kullanacağı araca karar verdikten sonra, resim ve fotoğraf düzenleme, resim çekme gibi işlemlerde rahat çalışabileceği yazılımı seçmeye özen gösterir. Redaktörün yapacağı tercih, MS Office paketinin içinde bulunan MS Paint gibi klasik yazılımlar olacaktır. Resimle profesyonel anlamda uğraşanların sıkça kullandıkları Photoshop’a çok benzer özelliklere sahiptir. Photoshop’la aynı özelliklere sahip olan PaintShopPro, resimleri düzenlemek ve resim çekmek için kullanılır. Deneme sürümünün Fransızcası “Jasc” adlı internet sitesinden edinilebilinir ve 60 gün boyunca ücretsiz kullanım hakkı tanınmaktadır.ROME 52315 numaraya göre çalışan, ürün kılavuzlarından sorumlu olan teknik redaktörler,  AutoCad yardımıyla çalışır. Bu yazılım sayesinde teknik redaktörler elle çizmeye son verdiler. Bu yazılım teknik redaktörlerin bilgisayar ortamında hatasız çizim yapmalarını, simülasyonlar ve üç boyutlu görüntüler elde etmelerini de sağladı. Daha basit menüsüyle rahatça kullanılan MS Visio, basit çizimler için uygundur. Herkese hitap eden bu yazılımın içinde çok sayıda görsel örnek çizimler de bulunmaktadır.  MS Visio hazırlanmaları için organizasyon grafikleri ve sunum hazırlama aşamasını kapsar. Gündelik kullanımda, basılı belge redaktörün belgelenecek olan grafiği kopyalamayı sağlayan bir ekran görüntüsü almasına yardımcı olur. PaintShopPro yazılımı gibi  Snaglt yazılımını da seçebilir ve kaliteli görüntü elde edebilir. Otomatik üretim yazılımı seçmeden önce, redaktör kullanım kılavuzunu okumalıdır: “ Sizin yerinize kodları oluşturacağını iddaa eden bir araca karşı dikkatli olmalısınız..”

 Elektronik Belge için Araçlar

Teknik redaktörün, kullanabileceği yazılımlar,  Doc-To-Help (Windows), Robohelp (FrameMaker), henüz tamamlanmamış olan MS Longhorn’dir.

Bu ürünler dışında,  xdk olarak bilinen online Virtual Media destek yazılımı internette bulunmaktadır. MS Word yazılımıyla uyumludur ve Wordle çalışmanıza olanak sağlar. Teknik redaktör web sitelerinin tasarımlarını değiştirebilir. Kullanabilecek ürünler: MS FrontPage, Dreamweaver, Microangelo’dur. Microangelo’ya giriş serbesttir, redaktörün isteğine göre birçok ikon ve bölme oluşturur. Mambo Web dünyasında yenidir, çevrimiçi yayın oluşturmaya yarayan içerik yönetme sistemine doğru ilerlemektedir. Redaktör, slayt üretmek için çoğu zaman aranılan kişi olacaktır. Slayt üretimi için MS PowerPoint’e alternatif olarak OpenOffice’in Presentation adlı yazılım vardır. İyi bir sonuç için kapsamlı birçok seçenek sunar ayrıca dosya formatı MS PowerPoint’e de uyumluluk gösterir. En çok tanınan yazılım MS Project’tir.

Redaktör projesinin tasarımıyla bu denli uğraşınca, bir proje yönetim yazılımı da kullanmalıdır.

Belgenin ve Online Yardımın Ötesinde

Yazılım tasarımcıları bununla kalmadılar. Online belgelerin gelişimini hareketlendirerek, oluşan belgeyi yardım fişine dönüştürmekte başarılı olamadılar. Bundan böyle, redaktörün önce “Single-sourcing” için sonra da İçerik Yönetim sistemi  için çabalaması gerekecektir. Yazılım tasarımcıları böylece bir sonraki aşamaya geçerler: içeriklerin, ya da dinamiklerin yönetimi aşamasıdır. Ne yazık ki sonuç her zaman başarılı değildir.

ARAÇLARIN ÖNEMİ: REDAKTÖR MÜ YOKSA HER İŞİ YAPAN BİR İŞÇİ Mİ?

Redaktörler, teknolojiden uzaklaşıp özgür kaldıklarında: “daha başarılı  iletişimciler haline gelirler ve son bilgiyi görüntülemek için kullanılan araçlara daha az güvenirler.” (A. Rockley)Böylelikle editörler işçiden daha çok bir mimara dönüşmektedir. “Bilgi geliştiricileri yapı geliştiricilerine göre daha çok mimara benzemeye başladılar.” (A.Rockley) Sayfa düzenlemesinden sorumlu redaktör, masaüstü yayıncılık PAO’daki teknik alışkanlıklarından vazgeçmiştir. Hala birçok redaktör, araçları yetkin kullanmanın yeterli olacağını sanmaktadır.. “Teknik araçları bilmek sizi redaktör yapmaz. Bütün bu araçların kullanımına hakim olunsa bile teknik bir iletişimci olmak zordur. Zaten maaşların düşük olduğu ülkelerde sayfa sayısına göre yapılan işlerin çoğalmasını sağlamak çok kolaydır. Sonuç olarak teknik redaktörün en iyi aracı nedir? G.Karamat’ın cevabı nettir:“Teknik yazarlıkta, en önemli araç şüphesiz beyninizdir. Daha sonra iletişim ve dil becerileriniz gelir. Onları da  yazıları oluşturmada ve şekillendirmede kullanmalısınız.” Kanıt olarak İskenderiyeli Heron’u örnek vermiştir: İskenderiyeli Heron’un kullandığı araçlar çoktan yok olmasına rağmen yazıları hala kalmıştır.